Fiat Money (İtibari Para) Nedir? Artıları ve Eksileri Nelerdir?

Devletler tarafından veya özel kurumlarca devlet için basılan parayı temsil eden fiat money (itibari para) kavramının ne olduğunu inceleyelim.

Fiat Money (İtibari Para) Nedir?

Fiat money, devletler tarafından basılan ve basıldığı devlet tarafından desteklenen, korunan ve ihraç edilen para birimidir. Bu paranın değeri, onu destekleyen devlet tarafından oluşturulan arz ve talep dengesiyle belirlenir. Dolar, Euro ve Türk Lirası gibi günümüzde kullanılan kağıt paraların tümü fiat money para birimidir.

Fiat money merkez bankaları tarafından basılır ve bu da merkez bankasının ekonomi üzerindeki kontrolünü arttırır. Çünkü merkez bankaları ne kadar para basılacağını kontrol edebilirler. Fakat çok fazla para basılması enflasyonun yükselmesine yani hiperenflasyona sebebiyet verebilir (bknz: Enflasyon Nedir? Kripto Paralarda Enflasyon). Bu nedenle itibari paraların değer kaybetme veya değer kazanma ihtimalleri bulunmaktadır. Örneğin, bir ülkede enflasyonun artıyor olması o ülkenin para biriminin değer kaybetmekte olduğu anlamına gelir ve merkez bankaları bu durumu engellemek için faiz artışına gitmek gibi bazı önlemler alırlar. Çünkü faiz artışı, itibari paraların piyasadan çıkarak bankalara girmesini sağlar. Bu sayede “az olan değerlenir” mantığı ile değer kaybeden itibari paranın tekrar değer kazanması hedeflenir.

Fiat Money (İtibari Para) Hangi Avantajlara ve Dezavantajlara Sahiptir?

Avantajları

1. Herhangi bir metaya bağlı olmadığı için düşük maliyetlidir.
2. Bir ülke ekonomisinin ihtiyaç duyduğu gereksinimleri karşılayabiliyor ise iyi bir para birimi olarak hizmet eder.
3. İtibari para altın gibi sınırlı veya sabit bir kaynak olmadığından, merkez bankalarının arzı üzerinde çok daha fazla hakimiyeti bulunmaktadır. Bu da merkez bankalarına kredi arzı, likidite ve faiz oranları gibi ekonomik değişkenleri yönetme gücü sağlar (bknz: FED Nedir? FED Toplantıları Neden Önemlidir?).

Dezavantajları

1. Sınırsız arza sahip olmaları nedeniyle itibari paralar ile ilgili balonlar oluşturmak için daha fazla fırsat vardır.
2. Yanlış ekonomi politikaları ve fazla basılması sonucunda enflasyon riskine sahiptir. Enflasyonun artışı ile halk temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanır.
3. Bir ülkenin para biriminde yaşanacak değer kaybı, o ülkenin ithalat giderlerini arttırır. İthal edilen ürünlerde pahalılaşma gözlenir.