Kripto para piyasasında oldukça önemli bir yere sahip olan ve yatırımcıların sıklıkla kullandığı “merkeziyetsiz borsa (dex)” kavramının ne olduğunu ve avantajlarını inceleyelim.
Merkeziyetsiz Borsa (DEX) Nedir?
Dex kelimesinin açılımı, “decentralized exchange” yani “merkeziyetsiz borsa”dır. Merkeziyetsiz borsaların amacı, merkezi borsalardan tamamen farklı olarak, hiçbir merkeze ve otoriteye bağlı olmaksızın hizmet sunmaktır (bknz: DeFi Nedir? Avantajları ve Kullanım Alanları Nelerdir?). Bunun için de her işlemi blok zincirine kaydeden akıllı sözleşmeler aracılığı ile alıcı ve satıcıları birbirine bağlayan eşler arası (peer-to-peer) bir sisteme sahiptirler.
Merkeziyetsiz borsalarda işlem yapabilmek için bir kripto para cüzdanına (Metamask, Phantom gibi) sahip olunmalıdır. Fakat her blockchain ağının kendi cüzdanı olduğu unutulmamalıdır. Yani Solana ağı üzerinde kurulu olan bir dex platformunda işlem yapmak isterseniz Phantom cüzdanına sahip olmanız gerekmektedir. Metamask cüzdanı Ethereum ağına ait olduğu için Solana ağında ve diğer ağlarda kullanılamamaktadır (bknz: Blockchain Nedir? Artıları ve Eksileri Nelerdir?).
Merkeziyetsiz Borsaların Avantajları Nelerdir?
Dex platformları yani merkeziyetsiz borsalar sağladıkları birçok avantaj sayesinde oldukça sık tercih edilmekte ve merkezi borsaların önüne geçmektedir.
- Merkezi borsalara nazaran daha fazla çeşitliliğe sahiptir. Yani bir merkezi borsada işlem görmeyen altcoin genellikle merkeziyetsiz borsalarda bulunmaktadır. Ayrıca piyasaya yeni sürülecek olan birçok proje, kendi coinlerini öncelikle merkeziyetsiz borsalarda listelemektedir.
- Hiçbir merkeze bağlı olmadıkları için insan hatalarından muaftırlar. Buna ek olarak, merkezi borsalar yatırımcılarının fonlarını kendi bünyelerinde saklarken merkeziyetsiz borsalarda böyle bir durum söz konusu değildir. Yani merkeziyetsiz borsalarda işlem yapan kişilerin yatırımları kullandıkları cüzdan içerisinde saklanmaktadır. Bu nedenle merkeziyetsiz borsaların hack saldırılarına uğrama ihtimali oldukça düşüktür (bknz: MtGox Çalınan Bitcoinleri Ne Zaman Dağıtacak?).
- Merkezi borsalar ile kıyaslandıklarında daha düşük işlem ücretlerine sahiptirler. Yani alım – satım işlemlerinden alınan komisyon, ağ yoğunluğuna bağlı olarak değişmektedir fakat genellikle oldukça düşüktür.
- Merkeziyetsiz borsalarda işlem yaparken kişisel bilgilerinizi, kimlik bilgilerinizi, ev adresinizi veya fotoğrafınızı paylaşmak zorunda değilsinizdir. Tek ihtiyacınız olan ilgili ağın kullanmış olduğu cüzdan ve o cüzdana ait şifredir.
Merkeziyetsiz Borsaların Dezavantajları Var Mıdır?
Merkeziyetsiz borsalar sahip olduğu bazı dezavantajlar ile merkezi borsaların gerisinde kalmaktadır.
- Ağ üzerinde gerçekleşen işlem yoğunluğuna bağlı olarak, bazı durumlarda işlemlerin sonuçlanması yavaş olmakta veya işlem ücretleri yükselmektedir. Yani, ilgili ağ üzerinde işlem yoğunluğu fazla ise yapmak istediğiniz işlem biraz zaman alabilir veya normalden fazla işlem ücreti ödeyebilirsiniz.
- Merkeziyetsiz borsaların kullanımı bazı kişilere karışık gelmektedir. Bunun nedeni ise merkeziyetsiz borsalarda işlem yapmak için gerekli olan bazı aşamalardır. Yani, bir merkeziyetsiz borsada işlem yapmak için önce ilgili ağın cüzdanına sahip olmalı ve o cüzdana merkezi borsalardan para transferi yapmalısınız. Sonra ilgili ağın dex platformuna cüzdanı bağlamalı ve ilk bakışta karışık gelme ihtimali olan arayüz aracılığıyla al – sat işlemini gerçekleştirmelisiniz.
- Bazı dex platformları yeni oluşturulduğu için yeterli likiditeye sahip olmayabilirler. Yani al – sat işlemi yapmak istediğiniz ürünün arzı, işlem yapmak istediğiniz dex platformunda düşük olabilir. Bu nedenle istediğiniz tutarlarda işlem yapamayabilirsiniz.
